Jan Matejko

Najwybitniejszy przedstawiciel polskiego malarstwa historycznego XIX wieku. Urodził się 24 czerwca 1838 roku w domu przy ul. Floriańskiej 41 w Krakowie jako dziewiąte z jedenaściorga dzieci Franciszka Matejki i Joanny Karoliny, która pochodziła z ewangelickiej rodziny Rossbergów. Matejko uczył się w szkole św. Barbary, gimnazjum św. Anny, której nie ukończył. Mimo tego został przyjęty do klasy malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1852), gdzie uczył się pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera oraz Władysława Łuszczkiewicza - malarza, historyka sztuki, pedagoga. Szybko dał się poznać jako jeden z najzdolniejszych uczniów. Po ukończeniu Szkoły Sztuk Pięknych, wyjechał na stypendium do Monachium (1857 - 1858), potem do Wiednia (1860). Zafascynowany był historią Polski, którą poznawał studiując książki udostępniane mu przez brata Franciszka, historyka, doktora prawa, pracownika Biblioteki Jagiellońskiej. Był świadkiem wielu przełomowych wydarzeń historycznych - wcielenia do Austrii Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846 roku, Wiosny Ludów w 1848 roku, a potem Powstania Styczniowego w roku 1863. Upadek Powstania silnie wpłynął na jego twórczość. W obranym przez siebie programie artystycznym postanowił nie tylko zilustrować dzieje Ojczyzny, ale przede wszystkim, zanalizować przyczyny jej upadku, aby wyciągnięte wnioski posłużyły w terazniejszości i na przyszłość. Tak powstały najsłynniejsze kompozycje Matejki, a stworzona w nich sugestywna wizja historii Polski oddziałuje od ponad stu lat na świadomość Polaków: Stańczyk, Kazanie Skargi, Reytan - Upadek Polski, Unia Lubelska, Stefan Batory pod Pskowem, Kopernik, Dzwon Zygmunta, Bitwa pod Grunwaldem, Hołd Pruski, Sobieski pod Wiedniem, Wernyhora, Kościuszko pod Racławicami, Dzieje Cywilizacji w Polsce. Matejko, najbardziej znany i popularny polski malarz, jest autorem ponad 320 obrazów olejnych, głównie o tematyce historycznej, portretów oraz kilku tysięcy rysunków i akwarel.

Matejkę łączyły ściśłe związki z Ziemią Bocheńską, a zwłaszcza z Wiśniczem, skąd pochodziła jego żona Teodora z Giebułtowskich. Serdeczne więzi przyjaźni łączyły mistrza z Leonardem Serafińskim, żonatym z siostrą Teodory Joanną. Do Wiśnicza przyjeżdżał jeszcze przed ślubem w 1864 r. Latem 1863 r. Matejko utrwalił na kilku szkicach drewnianą zabudowę Nowego Wiśnicza, która w lipcu tego roku niemal doszczętnie spłonęła. W późniejszych latach mistrz Jan wraz z żoną i dziećmi odwiedzał Serafińskich w Bochni, lub częściej w letnim dworku w Wiśniczu, zwanym "Koryznówka".  

Wakacyne przyjazdy do Wiśnicza zaowocowały kilkoma dziełami, które zachowały się w naszym regionie (m.in. obraz "Wskrzeszenie Łazarza" namalowany w 1866 r. do kaplicy cmentarnej w Nowym Wiśniczu czy poprawiany obraz Matki Boskiej w kościele w Starym Wiśniczu). Zaprojektował również polichromię, ołtarz, witraże i stalle do kaplicy świętej Kingi w bocheńskim kościele św. Mikołaja oraz naszkicował wizerunek świętej, dokończony przez jego ucznia Władysława Rossowskiego. W 1871 r. Matejko wziął udział w uroczystości odsłonięcia pomnika króla Kazimierza Wielkiego na rynku bocheńskim. Inicjatorem akcji budowy pomnika był wspomnaiany Leonard Serafiński, ówczesny marszałek Rady Powiatu, a wykonawcą zaprzyjąźniony z Matejką, krakowski rzeźbiarz Walery Gadomski. Wiele szkiców, portretów oraz pamiątek po malarzu można dziś podziwiać w muzem we wspomnianej wcześniej "Koryznówce" w Wiśniczu.

Dnia 1 listopada 1893 roku, w wieku 55 lat, zmarł Jan Matejko w swym domu przy ulicy Floriańskiej. 7 listopada odbył się uroczysty pogrzeb z udziałem mieszkańców miasta i licznych delegacji. Po nabożeństwie w kościele Mariackim, przy wtórze Dzwonu Zygmunta, kondukt żałobny podążył na miejsce wiecznego spoczynku Mistrza na Cmentarzu Rakowickim.